مریم نعمت طاووسی
چکیده
در نوشتار حاضر تاثیر نقالی و شبیه‌خوانی به عنوان دو هنر اجرایی، بر تحولات شکلی و محتوایی پرده‌های درویشی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، پس از نگاهی تاریخی به روند نقاشی از بزرگان دین در ایران، مجالس نقش بسته بر یک نمونه پرمخاطب پرده درویشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شواهد حاکی از آن است که در دوران صفویه پرده‌های صورت‌خوانی ...
بیشتر
در نوشتار حاضر تاثیر نقالی و شبیه‌خوانی به عنوان دو هنر اجرایی، بر تحولات شکلی و محتوایی پرده‌های درویشی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، پس از نگاهی تاریخی به روند نقاشی از بزرگان دین در ایران، مجالس نقش بسته بر یک نمونه پرمخاطب پرده درویشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شواهد حاکی از آن است که در دوران صفویه پرده‌های صورت‌خوانی که شاید نام دیگر بر شمایلخوانی باشد، نقطه آغاز پرده‌های درویشی است. به تدریج شمایلها نه در فضایی ایستا، بلکه در میانۀ عمل یا لحظهای از رویدادی مشخص نقش زده شدند، سپس بخشهای تاثیرگذار از یک واقعه مشخص بر یک پرده نقش زده شدند. ساختار طومارهای نقالی هم در شکلگیری فرمی پرده درویشی بیتاثیر نبودند و شاید بتوان پرده درویشی را از دید ساختاری ترجمان دیداری طومارهای نقالی دانست. گرچه پرده درویشی فاقد ساختار تودرتو است، اما از قصهای فراگیر و چندین قصه خرد تشکیل شده است. گونهگونی موضوعی مجالس مبتنی بر قصهها چنان است که بیشتر این مجالس با نقش مرکزی ارتباط موضوعی ندارند. گریز گاه و بیگاه پردهخوان به تصویر مرکزی این ارتباط را برقرار میکند. رواج و شکوفایی شبیه‌خوانی در دوران قاجار از دید محتوایی بر پرده‌های درویشی تاثیر گذار بودند.
